गोपाल झा
महोत्तरी , कात्तिक १३ गते ,मंगलबार
हिन्दूधर्माम्बलम्बीहरुले पाँच दिन सम्म मनाईने दोस्रो ठूलो पर्ब यमपञ्चक अर्थात् तिहार दिपावली आजदेखि आरम्भ भएको छ । मंगलबार बिहान ११ः०१ बजेसम्म द्वादशी र त्यसपछि त्रयोदशी तिथि लाग्ने भएकाले आजदेखि तिहार सुरु भएको नेपाल पञ्चाङ्ग निणर्ायक विकास समितिले जनाएको छ । कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीया अर्थात् भाइटीकाका दिनसम्म यमदीपदान गर्ने शास्त्रीय विधि रहेकोले यस पर्बलाई यमपञ्चक भनिन्छ ।
आज घनतेरसका दिन बिभिन्न सहर बजारहरुमा सुन , चाँदी , असर्फी त्यस्तै भाडा बर्तन र झारु कुचो खरीद गर्ने परम्परा रहेकोले बजारहरुमा यी सामानहरु किनमेल गर्नेको भिड देखीएको छ ।
निणर्यक समितिले आज धनतेरस अर्थात् धनत्रयोदशी पर्व मनाउनु पर्ने र यस वर्ष यमदीपदान भने भोलि बुधबार देखि सुरु हुने जनाएको छ । त्यस्तै काग तिहार पनि बुधबार नै परेको बताईएको छ । बिहान त्रयोदशी परेका दिन धनतेरस अर्थात् धनत्रयोदशी र बेलुकी त्रयोदशी तिथि परेका दिन यमदीपदान सुरु हुने शास्त्रीय नियम रहेको छ । यमपञ्चकका अवसरमा यमदीप दान गरे यमको यातनाबाट मुक्ति पाइने शास्त्रीय मान्यता रहदैँ आएको छ ।
त्यस्तै धनवन्तरी जयन्ती पनि कात्तिक १४ गते बुधबार परेको छ । तिथिको घटबढका कारण बिहीबार कुकुर तिहार र लक्ष्मीपूजा एकैदिन परेको समितिले जनाएको छ ।
यमदीपदान परिवारका सदस्य सङ्ख्याका आधारमा गरिन्छ । यमदीपदान गर्दा दक्षिण फर्काएर गर्नुपर्ने धर्मशास्त्रविद्हरुले जनाएको छ । कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीया अर्थात् भाइटीकाका दिनसम्म यमदीपदान गर्ने शास्त्रीय विधि छ ।
कात्तिक १५ गते बिहीबार अरुणोदयकालमा नर्क स्नान गरेर बिहान कुकुर तिहार पर्व मनाइन्छ र बेलुकी लक्ष्मीपूजा गरीने छ । बिहीबार बिहान अरुणोदयकालअघि अपामार्गसहित स्नान गरिने छ । यसलाई नरक स्नान भनिन्छ । यस दिन बिहान विधिपूर्वक स्नान गरी बत्ती बालेर नदीमा बगाउनाले नरकको यातना सहनु नपर्ने शास्त्रीय मान्यता छ ।
कात्तिक १५ गते दिउँसो ३ बजेर १४ मिनेट सम्म चतुर्दशी र त्यसपछि औँसी तिथि लाग्ने भएकाले लक्ष्मीपूजा पनि यसै दिन गरीने छ । रातमा औँसी तिथि परेका दिन लक्ष्मीपूजा गर्ने शास्त्रीय विधि छ । यस वर्ष कात्तिक १६ गते शुक्रबार औँसी तिथि बेलुकी ५ बजेर १५ मिनेट सम्म रहेको छ । यस दिन तिहारका कुनै पनि पर्व भने परेको छैन ।
गाईगोरुपूजा कात्तिक १७ गते शनिबार परेको छ । हलितिहार, गोवर्द्धन पूजा, र बलीपूजा पनि यसैदिन परेको छ । कार्तिक शुक्ल प्रतिपदाका दिन गाई, गोरु, गोवद्र्धन पूजा गर्नुपर्ने शास्त्रीय वचन रहेको छ । त्यस्तै प्रतिपदाका दिन सूर्योदय भएकै दिन नयाँ वर्ष मनाउनुपर्ने शास्त्रीय वचनअनुसार नेपाल संवत् ११४५ पनि यसै दिनदेखि सुरु हुन्छ ।
यता तिथि मितिका अनुसार कात्तिक १८ गते आइतबार भाइटीका लगाउनुपर्ने समितिले जनाएको छ । यस दिन बिहान ११–३७ बजे भाइटीकाको शुभ साइत रहेको छ ।
झिलीमिलीको चाड पनि भनिने तिहारका अवसरमा एक हप्ताअघिदेखि महोत्तरी सहीतका सहर बाजारहरुमा थरीथरीका बत्ती बाल्न सुरु भइसकेका छन् । बत्तीको उज्यालोले शहरमा घुम्दा समेत मन आनन्दित हुन्छ । केहीले आश्विन शुक्ल पूणर्िमा अर्थात् कोजाग्रत पूणर्िमाकै दिनदेखि दीपावलीलाई निरन्तरता दिन्छन् । कोजाग्रत पूणर्िमामा लक्ष्मीको पूजागरी त्यसै दिनदेखि दीपावलीलाई निरन्तरता दिनेक्रम पनि सहरी क्षेत्रमा बढ्न थालेको छ ।
यता सुरक्षाको दृष्टीकोणले दीपावली अर्थात् तिहार पर्वका अवसरमा विकृतिका रुपमा फैलिएको बिस्फोटक पदार्थए पटाका पट्काउनेले गर्दा दुर्घटना पनि हुने गरेको छ । जताततै पटाका पड्काउँदा आगलागी, अरुलाई लागेर घाइते हुने, आँखालगायत अङ्गभङ्ग हुने समस्यासमेत बढ्न थालेको छ । नेपाल प्रहरीले पटाका नपड्काई सभ्य रुपमा पर्व मनाउन आह्वान गरेको छ ।
तिहारअघि ठूलो सङ्ख्यामा पटाका बरामद हुने गरे पनि पड्क्न भने छोडेको छैन । प्रत्येक वर्ष प्रहरीले एक साताअघिदेखि नै पटाका नपड्काई सभ्य रुपमा दोस्रो चाड तिहार मनाउन आह्वान गर्ने गरेको छ ।
दिपाबली र छठ पर्बको अबसरमा जनता समाजवादी पार्टी नेपाल मधेश प्रदेशका पुर्ब आन्तरिक मामिला तथा कानुन राज्य मन्त्री सांसद सरोज सिहं कुश्वाहा, तथा पुर्ब स्वास्थ्य राज्य मन्त्री डा. सुरेन्द्र कुमार यादव र प्रदेश अभियन्ता रामनरेश रायले आम सर्बसाधारणमा हिन्दुहरुको महान पर्व दिपावली, तथा छठ पर्बको शुभकामना ब्यक्त गरेका छन् ।
फेसबुकबाट तपाईको प्रतिक्रिया !